شیلات و پرورش طیور

از فعالیت های مربوط به شیلات در کلاردشت می توان از 4 واحد پرورش و تکثیر آبزیان نام برد که در کلاردشت و مرزن  ابزیانی همچون ماهی آزاد، قزل آلا، رنگین کمان می پردازد. سایر واحد های شیلات به بخش خصوصی تعلق دارند.

در کلاردشت صید آبزیان بیشتر جنبه تفریحی دارد و کسی از این طریق امرار معاش نمی کند. اداره محیط بانی کلاردشت با دریافت روزانه 14000 ریال پروانه صید ماهی قزل آلا در رودخانه های کلاردشت را صادر می کند. این مبلغ برای صید در دریاچه ولشت و برای مدت یکسال به 4000 ریال کاهش می یابد.

در کلاردشت همچنین پرورش طیور به صورت سنتی رایج است و اغلب خانوارها دارای تعدادی مرغ و خروس هستند که نیاز خانوار به تخم مرغ از این طریق تامین می شود و عرضه مازاد آن به بازار نیز به تامین درآمد آنها کمک می کند. مرغداری سنتی نیز در کلاردشت در قالب چندین واحد مستقر در دهستان های مختلف رو به گسترش است. این واحد ها عبارتد از: 3 واحد مرغداری در کلاردشت با ظرفیت اسمی – هر دوره بهره برداری- 25000 قطعه مرغ گوشتی، 6 واحد مرغداری با ظرفیت اسمی 130000 قطعه تخم گذار و گوشتی در بیرون بشم، 8 واحد مرغداری جمعا با ظرفیت اسمی 150000 قطعه در کوهستان. از مجموع واحد های دارای پروانه بهره برداری چند واحد فعال قالبل شناسایی است که از جمله می توان از 3 واحد کلاردشت، 2 واحد فعال در کوهستان به مرکزیت طویر نام برد. به غیر از این موارد سایر واحد ها هنوز فعال نشده و بهره برداری از آنها مطابق ظرفیت های پیش بینی شده، تحقق نیافته است. همه این واحدها به بخش خصوصی تعلق دارند.

علاوه بر این زنبور داری نیز در مقیاسی محدود در کلاردشت وجود دارد که میزان فعالیت و تولید آن اندک است، زیرا علیرغم برخورداری کلاردشت از طبیعت غنی و پر گل و گیاه به دلیل سرمای نسبتا زیاد منطقه، سرمایه گذاری در حرفه زنبور داری را نا مطمئن می نماید.

وجود مراتع و چراگاههای اطراف نواحی شهری و روستایی و نیز مراتع دوردست کوهستانی به اهالی این امکان را می دهد که در این مراتع به تعلیف دام های کوچک و بزرگ خود بپردازند. در طبقه بندی مراتع، مراتع کلاردشت از نوع مراتع متوسط است. مراتع کوهستانی را دامداران بزرگ مورد استفاده قرار می دهند. این مراتع در کوه های اطراف به دامداران روستاها و آبادی های مختلف تعلق دارد. به عنوان مثال به طور سنتی قرارگاه و چراگاه های اطراف زینه به دامداران محله ولوال تعلق دارد و بریر در سرچشمه های سردآبرود چراگاه دام های دامداران خواجوند طویدره و حسنکیف است و چراگاه های اطراف کوه های شاه علمدار به دامداران کوهستانی تعلق دارد.

این دامداران اواسط پاییز هر سال دامنه های کوهستانی را به قصد اقامت زمستانی در نواحی حاشیه دریای خزر ترک کرده و در آنجا باغات و مراتعی را از اهالی اجاره می کنند.

زمین های کشاورزی در سال آییش به عنوان چراگاه های اطراف نواحی مسکونی مورد استفاده دام های بزرگ و کوچک اهالی ساکن محله ها و دامداران کشاورز قرار می گیرد. این مراتع و چراگاهها هر یک با نام ها و مرزهای مشخصی که معمولا دره ها، تپه ها و عوارض طبیعی دیگر است، از یکدیگر متمایز می شوند. به عنوان مثال، چراگاههای اطراف محله های ولوال، مکا و حسنکیف به شرح زیر است:

• مجموعه مرتع اطراف ولوال "ازو" خوانده می شود و ازو خود در بر گیرنده مراتع و زمین هایی است با نام های: گرک سر، آلاتک، گرسجارک، کش زمین، اسلک، کولی چال، یورده، اشیر، نارسره.
• مراتع اطراف مکا نسبت به ولوال محدود تر است و شامل مکا گرک،نوسم بن، روار و آییش است و دام های این محله در مراتع مشترک با مراتع ولوال نیز به چرا می پردازند.
• مراتع و چراگاههای اطراف محله حسنکیف دربرگیرنده زمین هایی به نام های گل چال، دیو تندیر، لِز، بَن بِن، تی گله و هزار چشمه است.

در تمام محله ها و روستاها زمین ها و مراتعی از این نوع و با نام های محلی خاص خود قابل شناسایی و طبقه بندی است. این چراگاهها با فروش زمین ها و تفکیک به قطعات کوچک صد متری روز به روز محدودتر می شوند و مراتعی که بطور متناوب و بصورت کشت-آییش، امکان تعلیف دام در زمین های بدون حصار را فراهم می آورد، امروزه به تملک عناصر بومی و غیر بومی درآمده و به تدریج دیوارها و ویلاها و خیابان ها و بوق خودروها جایگزین کشتزارهای سرسبز و آواهای صبحگاهی و شبانگاهی گوسفندان و بره ها شده است.

نامگذاری حیوانات اهلی

در خصوص حیوانات اهلی ذکر این نکته لازم است که شیوه دامداری در کلاردشت  اغلب به صورت تولید به منظور خودکفایی خانواده است و خانوار های زیادی بدین منظور دارای تعدادی گاو و گوسفند می باشند. هر یک از گاو ها و گوسفندان نیز با توجه به سن و رنگشان دارای نام ها و لقب های مختلف هستند که در جدول 17 و 18 نام محلی حیوانات اهلی بر حسب ویژگی های آنها ذکر شده است.

این تفکیک های دقیق و موشکافانه در زندگی روستایی نشان دهنده وجود روحیه نظم گرایی و توجه به صرفه جویی و بهره وری است؛ مفاهیمی که امروزه در زندگی و روابط شهری رایج شده اند ولی در روستاها و نزد کشاورزان و دامداران نیز در اشکال سنتی خود، مضامینی بیگانه نبوده اند. اهمیت این گونه نامگذاری ها بویژه از نظر سهولت مبادلات و ارتباطات حرفه ای دامداران و کشاورزان کشاورزی قابل توجه است.

جدول شماره 17 – نامگذاری گاوها در کلاردشت به تفکیک سن و رنگ حیوان

جدول شماره 18 – نامگذاری گوسفندان در کلاردشت به تفکیک سن و رنگ حیوان

مردم کلاردشت از دیرباز با دامداری امرار معاش می کردند این فعالیت مکمل فعالیت های کشاورزی آنها بوده است. در اینجا روزگاری نه چندان دور اشراف و خان های محلی در واقع دامداران بزرگ بوده اند، این شیوه معیشت هرچند امروز جای خود را به انواع دیگر فعالیت های اقتصادی داده است و از رونق سابق برخوردار نیست، ولی دامداری و دامپروری در کلاردشت هنوز هم یکی از ارکان اقتصاد خانوارهای کلاردشت محسوب می شود. تعداد بسیاری از خانوار های شهری و روستایی کلاردشت دارای گاو و گوسفند هستند و با این تعداد دام هر ساله مقدار زیادی علوفه به منطقه وارد می شود. دامداری در کلاردشت نه تنها اقتصاد، بلکه فرهنگ و باورهای اجتماعی را نیز تحت تاثیر خود قرار داده است.

در جدول 16 تعداد حیوانات اهلی در شهر کلاردشت و روستاهای اطرف به تفکیک منعکس شده است.

جدول شماره 16 – تعداد و انواع دام های بزرگ و کوچک بخش کلاردشت تا نیمه اول سال 1377

دهستان کلاردشت تعداد 42724 راس دام کوچک منطقه متعلق به 535 خانوار دامدار گوسفند و بز می باشد که حداقل 10 درصد این خانوار ها به صورت کاملا حرفه ای عمل می کنند، یعنی شغلی غیر از گوسفند داری ندارند و درآمد خانوار به این حرفه وابسته است. در دهستان و شهر کلاردشت همچنین 1000 خانوار پرورش دهنده گاو و گوسفند هستند که یک راس یا بیشتر گاو شیری و یا گوشتی دارند. با وجود چنین ذخیره پروتئینی، کلاردشت از لحاظ تامین گوشت، منطقه ای خودکفاست و هر ساله مقدار قابل توجهی گوشت به مناطق و شهرهای همجوار صادر می شود.

وضعیت بهداشت گوشت در کلاردشت بواسطه فقدان کشتارگاه از کنترل دقیقی برخوردار نیست و کشتار دام به صورت انفرادی در مکان های پراکنده در شهر یا روستاهای اطراف صورت می گیرد.

دامداران کلاردشت در قالب شرکت تعاونی دامداران فعالیت می کنند که در امر حمایت از اعضای تعاونی دامداران و تامین و توزیع علوفه مورد نیاز آنها فعال است.

در کلاردشت دامداری نیز همچون زراعت روز به روز با محدودیت های بیشتری مواجه می شود. فروش فزاینده زمین های کشاورزی در سال های آییش برای دام های اهالی مراتع غنی و پر آب و علنی به شمار می روند، عرصه بر دامداران و دام هایشان تنگ تر نموده است. زمین های فروخته شده به صورت قطعات تفکیکی با دیوار های بلند و یا سیم های خاردار محصور شده و فرصت هرگونه بهره برداری برای چرای دام را عملا از بین برده است. روند کاهش این قبیل فعالیت ها که از سال 1369 آغاز گردید طی سال های اخیر بویژه با امکان کسب درآمد از سایر روش ها بویژه مسافرپذیری تابستانی- روندی شتابان گرفته است. طرح خروج دام از جنگل نیز در کاهش تعداد دام های بزرگ و کوچک موثر بوده است.

بروز محدودیت ها در امر دامداری طی سال های اخیر شماری از خانوار ها را در جهت فعالیت دامپروری سوق داده است. این خانوارها با خرید و نگهداری از دام های بزرگ شیری از نژادهای اصیل و یا دو رگه، به این فعالیت اشتغال دارند.

علاوه بر این پرواربندی گوساله (جونه کا) نیز از رواج نسبی برخوردار است.